Financiële samenvatting

Meerjarenperspectief Kadernota 2024
In onderstaand schema is de cijfermatige weergave opgenomen van de Kadernota 2024 inclusief de 1 ^e tussenrapportage 2023 met de bijbehorende besluitvorming. Dit is de financiële uitgangssituatie aan het begin van het begrotingsproces. De Kadernota liet een negatief meerjarig beeld zien van -€4,1 miljoen, -€2,1 miljoen, -€3,8 miljoen en -€4,9 miljoen in de jaren 2024 tot en met 2027.

Voorstellen Kadernota 2024 in de Primitieve begroting als vertrekpunt
Alle bijstellingen, die in de Kadernota 2024 nog als voorstel werden gepresenteerd, zijn na de besluitvorming in de raad cijfermatig nu ook vertaald in deze (primitieve) begroting. In onderstaand overzicht worden deze nog een keer opgesomd, zodat alle nieuwe middelen en beleidsvoornemens voor volgend jaar en verdere jaren ook in deze begroting zijn weergegeven. De financiële consequenties zijn gesaldeerd weergegeven, zodat bij sommige voorstellen die gedekt worden uit bestaande middelen of reserves per saldo nul is weergegeven.

Voor een toelichting per voorstel wordt verwezen naar de Kadernota 2024.  

Begrotingsvoorstellen voor het meerjarenperspectief 2024-2027
In de kadernota zijn net zoals andere jaren de uitgangspunten vastgelegd, die leidend zijn voor de totstandkoming van de primitieve begroting. Dit leidt tot mutaties in de loon- en prijsontwikkeling, in de kapitaallasten en overige technische mutaties, die de basis vormen voor de primitieve begroting. Deze primitieve begroting vormt vervolgens het vertrekpunt voor de integrale voorstellen van nieuw beleid, bijstellingen van bestaand beleid, mutaties in het gemeentefonds en een geactualiseerd dekkingsplan.
De mutaties, die verwerkt zitten in genoemde primitieve begroting als vertrekpunt worden hier kort toegelicht en komen niet meer afzonderlijk terug bij de programma's.
Loon- en prijsontwikkeling : De vertaling van de indexeringen uit de kadernota voor de loon- en prijsontwikkeling op de verschillende budgetten leiden per saldo tot geen bijstelling ten opzichte van de raming.
Onderdeel van de oplossingsrichting in de Kadernota om tot een sluitende begroting te komen, zijn op voorhand niet alle budgetten geïndexeerd. Alleen budgetten waar contractuele afspraken onder liggen zijn geïndexeerd.
Kapitaallasten : De geactualiseerde investeringen ongewijzigd beleid laten een bijstelling zien ten opzichte van de ramingen, onder andere door vertraging in de verwerking en uitvoering van de investeringskredieten. Per saldo is meerjarig sprake op dit onderdeel van voordelige bijstellingen van respectievelijk € 79.000 in 2024, € 59.000 in 2025, € 63.000 in 2026 en € 56.000 in 2027.
Overige technische mutaties : Dit vormt een verzameling van verschillende kleinere bijstellingen en afrondingen.

In het navolgende overzicht zijn deze mutaties, die verwerkt zijn in de primitieve begroting, schematisch en cijfermatig weergegeven. Daarbij zijn ook de voorstellen, die in deze begroting 2024 ter besluitvorming voorliggen, weergegeven. Dit betreft voorstellen voor nieuw beleid, bijstellingen op bestaand beleid, mutaties in het gemeentefonds en het dekkingsplan van deze begroting 2024. In deze financiële samenvatting wordt in één oogopslag weergegeven wat de (financiële) consequenties zijn van de integrale afweging van alle keuzen en voorstellen in deze begroting. Voor een toelichting per voorstel wordt verwezen naar de programma's.

Als onderdeel van het dekkingsplan is in de kadernota een voorstel gedaan om kleinere posten tot een totaalbedrag van € 260.000 binnen de bestaande budgetten te vinden. Hiervan is € 210.000 ingevuld. Dit is niet een eenmalige actie geweest.
De afgelopen jaren hebben we aanzienlijke overschotten bij de jaarrekeningen gerealiseerd. We willen dat stapsgewijze terugbrengen door scherper te begroten. We gaan in dat kader daarom verder met de analyse van bestaande budgetten.
- De overschotten zijn deels ontstaan omdat we veel incidentele budgetten hebben die we mogelijk onvoldoende gebruiken terwijl we onze kosten nog (te) veel op reguliere, structurele budgetten boeken.
- Daarnaast verwachten we door extra ruimte die we willen vinden door de organisatie-ontwikkeling (nog) meer van het beoogde beleid te gaan realiseren in de komende jaren. Onze budgethouders adviseren daarom vooralsnog niet de beschikbare ruimte volledig “af te romen”.

Het scherper begroten blijft een belangrijk aandachtspunt. Het risico van overschrijdingen neemt op een totale begroting van ruim € 60 miljoen in een kleine mate toe. Naarmate het lukt om in de toekomst dit soort kleinere ontwikkelingen binnen de begroting te vinden, zal dat risico toenemen en mogelijk in de komende jaren daadwerkelijk tot een tekort in de jaarrekening leiden. Daar staat tegenover dat we meer reële begrotingsruimte behouden om onze ambities in de komende jaren in te vullen.

Het overzicht laat verder zien dat de meerjarenbegroting in 2024 en 2025 structureel sluitend is. En het brengt verder in beeld welke incidentele tekorten we mogelijk gaan realiseren. Zoals in de inleiding aangegeven betreft dit grotendeels reserveringen voor toekomstige uitgaven.

De structurele begrotingssaldi zijn ongeveer € 200.000 in 2024 en 2025. Vanaf 2026 is de prognose nu nog zwaar negatief. Dat heeft geheel te maken met de landelijke discussie over de Rijksbijdrage in het Gemeentefonds. Dat fonds is voor alle gemeenten de belangrijkste financieringsbron. In lijn met hetgeen we in de Kadernota hebben gepresenteerd en in lijn met het advies van de VNG presenteren we deze tekorten. We zullen de uitkomsten van de landelijke discussie scherp blijven volgen. Mochten deze tekorten niet (geheel) worden gecompenseerd door het Rijk zullen we, net als alle andere gemeenten op onze voorzieningen voor burgers moeten gaan bezuinigingen. Dit is wat wij en samen met ons de VNG en alle andere gemeenten uiteraard willen voorkomen.

Voor provinciaal toezicht is de meerjarenbegroting exclusief de incidentele baten en lasten leidend in hun oordeel van de begrotingsstukken. In dat licht moeten incidentele baten en lasten altijd afzonderlijk zichtbaar worden gemaakt. De incidentele baten en lasten staan gespecificeerd in het overzicht van incidentele baten en lasten .

Voorstellen tot het beschikbaar stellen van middelen voor nieuw beleid
In het eerdere samenvattend overzicht waren alle voorstellen van nieuw beleid tezamen als één regel opgenomen. De specificatie is in de navolgende tabel opgenomen, waarvoor voor de toelichting wordt verwezen naar de afzonderlijke programma's. Daar waar bedragen met alleen maar nullen worden weergegeven, staat hier dekking binnen een bestaande begrotingspost of reserve tegenover.

Voorstellen tot bijstellingen van bestaand beleid
In het eerdere samenvattend overzicht waren alle bijstellingen van bestaand beleid tezamen als één regel opgenomen. De specificatie is in de navolgende tabel opgenomen, waarvoor voor de toelichting wordt verwezen naar de afzonderlijke programma's of de paragraaf bedrijfsvoering (voor toelichting op investeringen in de ambtelijke organisatie). Daar waar bedragen (met alleen maar nullen worden weergegeven, staat hier dekking binnen een bestaande begrotingspost of reserve tegenover.

Bijstellingen van het gemeentefonds
In het eerdere samenvattend overzicht staat de financiële mutatie in het gemeentefonds als één regel opgenomen. Deze bijstellingen is het gevolg van de verwerking van de septembercirculaire 2023 gemeentefonds. Voor een uitgebreidere uiteenzetting hiervan wordt verwezen naar de 'Toelichting financiële mutaties', onderdeel 'Gemeentefonds' in programma 6. Aangezien ons beleid is om altijd de meest recente gegevens van de algemene uitkering in onze instrumenten van planning en control te verwerken, zijn daarbij ook alle bekende financiële effecten uit deze septembercirculaire 2023 verwerkt.

Op basis van de septembercirculaire 2023 zijn er vanuit de algemene uitkering positieve (structurele) bijstellingen. Dat neemt niet weg dat vooralsnog voor de jaren 2026 en verder de nodige financiële risico's en onzekerheden blijven bestaan. De hoop is dat hier de komende periode meer duidelijkheid over zal ontstaan vanuit het Rijk. Deze informatie zal dan in een volgende kadernota of begroting worden betrokken, zodat uiteindelijk blijvend solide en sluitende structurele begrotingen worden gepresenteerd voor onze gemeente.
Tijdens de ALV van de VNG dd 14 juni jl. is de resolutie ' Naar een rechtvaardig, duurzaam en solide meerjarig financieel perspectief ' met een ruime meerderheid van 97,2% aangenomen. Dit vraagt door de leden de volgende inzet vanuit de VNG:

• In overleg met het kabinet te komen tot een rechtvaardig, duurzaam en solide meerjarig financieel perspectief voor gemeenten, waarbij helder moet worden dat de disbalans die vanaf 2026 ontstaat door de besluitvorming in de voorjaarsnota niet zonder gevolgen kan blijven voor de ambities van het kabinet, voor de uitvoering van wettelijke taken door gemeenten en voor de ambities van gemeenten.
• Meer specifiek zetten we, met betrekking tot het tekort van € 3 miljard dat vanaf 2026 ontstaat via het gemeentefonds, in op de volgende punten:
  • Ophogen van het gemeentefonds en herstel van het accres vanaf 2026;
  • De opschalingskorting definitief te schrappen;
  • Een toereikende en stabiele indexering van het gemeentefonds om loon-, prijs- en volumeontwikkelingen op te kunnen vangen, inclusief de stijging van de zorgvraag.
• In lijn met het advies 'Elke regio telt', zal de VNG als uitgangspunt hanteren dat de investeringsstrategie van het rijk moet zorgen dat de brede welvaart in alle regio’s structureel bevorderd wordt. Waarbij de huidige korting vanaf 2026 de omgekeerde route is, omdat het een dergelijke oplossing compliceert in plaats van dichterbij brengt.
• Omdat de ingrepen in het gemeentefonds vergaande consequenties zullen hebben, willen we deze consequenties voor rijk en voor gemeenten in beeld brengen. Met het kabinet zal op korte termijn het gesprek worden opgestart over de onontkoombare gevolgen van deze korting voor gemeentelijke taken, inclusief taken in medebewind of ter realisatie van verantwoordelijkheden en ambities van de rijksoverheid en over de keuzes die gemeenten daartoe hebben te maken. Ter ondersteuning van die gesprekken zal de taskforce Rinnooy Kan worden gevraagd alle verantwoordelijkheden van gemeenten en alle afspraken met kabinet door te lichten en voorstellen te doen hoe met deze verantwoordelijkheden omgegaan dient te worden. Doel is het realiseren van een balans tussen taken en middelen. Uiterlijk op de aankomende ALV zullen voorstellen voorgelegd worden over de wijze waarop taken en middelen structureel in balans gebracht kunnen worden.
• Nieuwe bestuurlijke akkoorden of vergelijkbare andere (tijdelijke) afspraken met het rijk leggen we, voorzien van een uitgebreide financiële toelichting, vooraf voor aan de leden. Zo kunnen de leden zich zelf uitspreken over het belang hiervan en over de vraag of de financiële middelen toereikend zijn. De uitvoering van bestaande afspraken met het rijk zal worden bezien binnen de totaaloplossing die nodig is voor het herstellen van de balans in taken en middelen.
• We gaan met de provinciale toezichthouders in gesprek over het financieel toezicht en het indienen van tekortbegrotingen voor de jaarschijven na 2025.

Er zijn dus nog steeds grote onzekere factoren voor de jaren 2026 (het zogenaamde ' ravijnjaar ') en verder met betrekking tot de hoogte van de algemene uitkering. Het Rijk heeft in de septembercirculaire 2023 in verband met de nieuwe financieringssystematiek inmiddels wel het volumeaccres voor de jaren 2027 en 2028 verhoogd.

Bijstelling dekkingsplan
In het eerdere samenvattend overzicht waren de bijstellingen van het dekkingsplan tezamen als één regel opgenomen. De specificatie is in de navolgende tabel opgenomen, waarvoor voor de toelichting wordt verwezen naar de afzonderlijke programma's.

Reservepositie
De reservepositie, die naar voren komt na verwerking van alle voorstellen, is onverminderd stevig en solide, zoals uit bijgevoegd verloop van de algemene reserve en de overige bestemmingsreserves naar voren komt. Zie voor een nadere toelichting de paragraaf 2 ' Weerstandsvermogen en risicobeheersing ' uit deze begroting 2024.

Samenvattend kan gesteld worden dat onze gemeente met deze structureel sluitende begroting, stevige reservepositie en veel duurzame en toekomstbestendige investeringen wederom een solide basis heeft voor de opgaven en ontwikkelingen waar we voor staan.